Wat doe je om je boot tegen blikseminslag te beveiligen. Het is moeilijke materie.
Bliksemafleiders of bliksemgeleiders?
Of we nu praten over een bliksemafleider of over een bliksemgeleider (Van Dale kent deze variant niet), vast staat dat het aanbrengen van een bliksemafleider de kans op mogelijke schade aan lijf en goed door blikseminslag veel kleiner maakt.
Over het functioneren van bliksem afleiders zijn al boeken en websites vol geschreven. Daar gaan we hier dus maar niet aan mee doen. Ik ben een aanhanger van de bliksemafleid-theorie, waarbij het streven is de kans op inslag te minimaliseren. Anderen houden het op het veilig geleiden van de bliksem, wat de gevolgen van een inslag minimaliseert.
Wie er gelijk heeft doet er eigenlijk niet zo veel toe, want de preventieve maatregelen die u moet nemen zijn in beide gevallen soortgelijk: zorg voor een goed geleidende verbinding tussen het hoogste punt van uw schip en het water. Heeft u een aluminium mast, verbindt die dan met de kiel of een aardplaat onder het vlak van uw schip. Heeft u een houten mast dan dient de verstaging de stroom af te voeren. Bij een houten mast moet u er bovendien voor zorgen dat het hoogste punt van de mast elektrisch verbonden is met de verstaging.
Op een groot schip is de verstaging dik genoeg. Door die te verbinden met een metalen oppervlak onder water bent u afdoende beschermd. Op een klein schip is de verstaging te dun om een blikseminslag goed te kunnen geleiden. Daar zou u, om perfect beschermd te zijn, een koperen draad van 5 mm diameter van de top van de mast omlaag naar het water moeten leiden. Wellicht een veilig, maar niet echt praktisch advies. De hieronder genoemde startkabel vanaf de verstaging is, welke theorie ook de juiste is, in ieder geval een stuk beter dan niets doen.
Polyester schepen
Bij polyester schepen kan de elektrische oplading van de mast en verstaging tijdens een onweersbui niet ontladen naar het water. Door deze oplading trekt de mast de bliksem aan, die dan bij voorkeur dus juist via die mast en niet direct in het water zal inslaan. Om inslag in de mast te voorkomen moet bij polyester en houten schepen de mast of een van de wanten met een stevige kabel (20 mm is voldoende) met de stalen kiel verbonden worden. Op een houten platbodem moet deze kabel verbonden worden met een metalen ongeverfde plaat (meestal een koperen plaat van 20 x 20 cm) die op het vlak onder water zit.
Deze aardingskabel is dus nodig om te voorkomen dat de bliksem inslaat. Daarom heet dit, net als die koperen pennen op het dak van een kerk of boerderij, dan ook een bliksemafleider en niet een bliksemgeleider. Uw stevige kabel zorgt ervoor dat de mast op dezelfde elektrische potentiaal blijft als het water om u heen. De mast is dan niet meer aantrekkelijk voor de bliksem die nu in het water zal inslaan.
Mocht de bliksem onverhoopt toch via uw mast inslaan (die kans is erg klein, u bent nu immers net zo goed beschermd tegen de kans op blikseminslag als al die kerken) dan heeft u een zeer forse kabel nodig om de ontzaglijke hoeveelheid energie af te voeren. Ergo, zorg ervoor dat de bliksem niet in uw schip inslaat, maar dit liever ergens anders doet. Want áls hij inslaat is de kans op schade erg groot.
Is een ketting aan de stag ook voldoende?
Geeft het vastmaken van een ketting aan de stag en deze overboord in het water te laten hangen ook voldoende bescherming?
Het antwoord van Teun:
Dat is inderdaad een klassieke methode, die wel twee bezwaren heeft:
Als door die overgangsweerstanden de totale weerstand van het stag naar het water te groot is, dan zal het stag niet dezelfde potentiaal aannemen als het water. En blijft dan aantrekkelijk voor de bliksem.
Een soepele, redelijk dikke kabel in plaats van een ketting is een veel betere oplossing. Uitstekend geschikt is een startkabel voor de auto, zo'n kabel waar je mee start als een auto een lege accu heeft. De ene zware klem knijp je aan het want of stag. Aan de andere hang/knijp je aan iets met een redelijk metalen oppervlak. Een klein opengeklapt paraplu-anker bijvoorbeeld.
Mijn voorkeur gaat naar een permanente oplossing, die werkt ook als je niet aan boord bent of onverwacht 's nachts een onweer over je heen krijgt. Maar als je dat liever niet iets permanents hebt, dan is de autostartkabel een goed alternatief.
Een puntje van zorg blijft dat op een kleiner schip de verstaging onvoldoende dik is om de stroom bij een inslag te geleiden. De verstaging - en meer- kan daardoor beschadigen, maar je houdt de bliksem dan in ieder geval buiten de romp. Zie verder de tekst in het kader boven dit artikel.
Praktijktips:
Voor wie alles over dit onderwerp wil weten, kijk op deze websites: